Co to jest wzór przemysłowy i jak go wykorzystać w walce z nieuczciwą konkurencją

W tym wpisie odpowiemy na pytania związane ze wzorem przemysłowym oraz w jaki sposób można go wykorzystać do walki z nieuczciwą konkurencją. W szczególności omówimy przykład, gdy konkurent dokonał rejestracji wzoru przemysłowego zdając sobie sprawę, że nie jest jego twórcą produktu, a sam produkt nie ma cechy nowości oraz uczynił to dążąc do przejęcia dominacji na rynku w zakresie sprzedaży konkretnego produku. Pokażemy wyrok, w którym stwierdzono wręcz, że “Wykonywanie przez pozwanego praw z tytułu prawa ochronnego służy mu do eliminowania konkurencji z rynku i jako czyn nieuczciwej konkurencji nie może korzystać z ochrony”.

Oczywiście ten ten wpis jest ku przestrodze, szczególnie dla tych przedsiębiorców, którzy sami są producentami, dystrybutorami lub posiadają inne prawa do wzorów przemysłowych – warto świadomie korzystać z ochrony, który przysługuje z rejestracji wzoru przemysłowego. Taka rejestracja znacznie ułatwia ochronę przez nieuczciwą konkurencją, szczególnie jeżeli nieuczciwa konkurencja spróbuje zastrzec wzór, do którego nie ma praw, a co gorszcze wzór, do którego my ma prawa. 

Zapraszamy do lektury!

 

Czym jest wzór przemysłowy i do czego służy?

 

Zgodnie z art. 102 Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1170) (p.w.p.) wzór przemysłowy to nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wyrobu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał, z którego został on wykonany, a także przez nadaną mu ornamentację.

 

P.w.p. precyzuje, że za ów wytwór można uznać:

1. każdy przedmiot wytworzony przemysłowo lub rzemieślniczo obejmując w szczególności jego:

– opakowanie;
– symbole graficzne;
– kroje pisma typograficznego.

2. przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie;
3. wymienialną część składową przedmiotu, który wskazaliśmy powyżej, jeśli po jej włączeniu do tego produktu pozostaje ona widoczna w trakcie jego zwykłego używania.

 

Jak już wskazaliśmy powyżej, aby uznać wzór przemysłowy, musi on być uznany za „nowy” wyrób. Artykuł 103 p.w.p. wymienia przesłanki, które musi spełnić wyrób, aby można mu było przypisać cechę nowości, to przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji (oznacza się ją według daty zgłoszenia wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym), identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez:

• zastosowanie;
• wystawienie;
• ujawnienie, jeśli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór ma dotyczyć.

 

Twórca wzoru przemysłowego ma zyskuje oraz ma uprawnienia do:

1. uzyskania patentu, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji;
2. wynagrodzenia;
3. wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz w innych dokumentach i publikacjach;
4. wytwarzania produktu zawierającego chroniony wzór;
5. wprowadzenia na rynek produktu zawierającego chroniony wzór;

 

Jak wygląda przebieg rejestracji wzoru przemysłowego i kto może jej dokonać?

 

Z racji należności Polski do Unii Europejskiej oraz związania umowami międzynarodowymi, wyróżniamy trzy procedury rejestracji – krajową, regionalną oraz międzynarodową.

1. Procedura krajowa, to postępowanie administracyjne prowadzone przed krajowym urzędem ds. własności przemysłowej (np. Urzędem Patentowym RP), inicjowane wnioskiem (podaniem) zgłaszającego o udzielenie ochron/prawa z rejestracji na zgłaszany przez niego przedmiot ochrony. Uzyskana w ten sposób ochrona obejmuje terytorium kraju, w którym złożono wniosek (np. w Polsce).
2. Procedura regionalna, to postępowanie w ramach którego przedsiębiorca może uzyskać wzór przemysłowy na terenie całej Unii Europejskiej. Oznacza to, że składając wniosek w ramach procedury regionalnej, otrzymamy także ochronę na terenie Polski bez konieczności prowadzenia postępowania krajowego.
3. Procedura międzynarodowa, to postępowanie w ramach którego przedsiębiorca dokonuje jednego zgłoszenia w Biurze Międzynarodowym w Genewie, prowadzonego przez Światową Organizację Własności Intelektualnej. W ramach tej procedury, wzór przemysłowy nabywa ochronę w każdym państwie, które jest stroną Porozumienia haskiego na takich samych zasadach, jak gdyby był zarejestrowany w tym państwie.

Obecnie Porozumienie haskie zostało podpisane i przyjęte przez Albanię; Armenię; Bośnię i Hercegowinę; Botswanę; Bułgarię; Chorwację; Danię; Egipt; Estonię; Francję; Ghanę; Gruzję; Hiszpanię; Islandię; Kirgistan; Liechtenstein; Litwę; Łotwę; Byłą Jugosłowiańską Republikę Macedonii; Mołdawię; Mongolię; Namibię; Niemcy; Norwegię; Oman; Polskę; Rumunię; Serbię; Singapur; Słowenię; Syryjską Republiką Arabską; Szwajcarię; Turcję; Ukrainę; Węgry; Wyspy Świętego Tomasza i Książęca; Afrykańską Organizację Własności Intelektualnej (OAPI), która zrzesza takie kraje jak: Benin, Burkina Faso, Kamerun, Republikę Środkowoafrykańską, Kongo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gwineę Równikową, Gabon, Gwineę, Gwineę Bissau, Mali, Mauretanię, Niger, Senegal, Czad, Tongo i Komory oraz  Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM), który należy do struktur Unii Europejskiej.

 

A na czym polega nieuczciwa konkurencja?

 

P.w.p. już w drugim artykule porusza kwestię nieuczciwej konkurencji odsyłając do Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1233) (u.z.n.k.). Zgodnie z postanowieniami tej ustawy, czynami nieuczciwej konkurencji są takie działania przedsiębiorcy, które:

1. są sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeśli zagrażają lub naruszają interesy innego przedsiębiorcy lub klienta;
2. wprowadzają w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa;
3. powodują fałszywy lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług;
4. wprowadzają w błąd co do oznaczenia towarów lub usług;
5. naruszają tajemnicę przedsiębiorstwa;
6. nakłaniają do rozwiązania lub niewykonania umowy;
7. naśladują produkty;
8. pomawiają lub nieuczciwie zachwalają;
9. utrudniają dostęp do rynku;
10. przekupują osoby pełniące funkcję publiczną;
11. wprowadzają nieuczciwą lub zakazaną formę reklamy;
12. organizują system sprzedaży lawinowej;
13. prowadzą lub organizują działalność w systemie konsorcyjnym;
14. wydłużają terminy zapłaty za dostarczane towaru lub wykonane usługi.

 

W kwestii wzorów przemysłowych, nieuczciwa konkurencja polegałaby w szczególności na te wskazanych w punktach 4 oraz 7. Ale czy nieuczciwą praktyką konkurencyjną nie moga stać się same wzory przemysłowe, które po zarejestrowaniu utrudniają innym podmiotom dostęp do rynku?

 

Rejestracja wzoru przemysłowego a utrudnianie dostępu do rynku

 

Zwracając uwagę na przepisy u.z.n.k. można dojść do przekonania, że zarejestrowanie wzoru przemysłowego znacznie – jeśli nie całkowicie – blokują dostęp do rynku innym przedsiębiorcom. Skala blokady będzie zależna od tego jak ów wzór zarejestrujemy – krajowo, regionalnie, międzynarodowo.

Jak wskazuje nam art. 15 u.z.n.k. utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do tynku, w szczególności polega na:

1. ograniczeniu w istotny sposób lub wyłączeniu możliwości dokonywania przez klienta zakupu u innego przedsiębiorcy;
2. stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucenie klientom przez podmioty trzecie konieczności dokonania zakupu u danego przedsiębiorcy lub u przedsiębiorcy, z którym dany przedsiębiorca pozostaje w związku gospodarczym.

 

Czy rejestracja już istniejącego wyrobu lub produktu, który jest oferowany przez innych przedsiębiorców jest dozwolone czy narusza zasady uczciwej konkurencji ?

 

W 2021 roku przed Sądem Apelacyjnym w Poznaniu zapadł wyrok w sprawie o sygnaturze akt I Aga 124/21. Sprawa dotyczyła apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 30 lipca 2020 roku w sprawie o sygnaturze akt IX GC 177/19 w przedmiocie zakazania czynów nieuczciwej konkurencji.

Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu w Poznaniu, przedsiębiorca „A” prowadził sprzedaż zabawek będących jeździkami i pchaczami wzorowanymi na prawdziwych pojazdach. Posiadacz licencji „B” na produkcję i użycie znaków towarowych wystosował do „A” wezwanie o zaprzestanie naruszenia prawa polegającego na produkcji takich samych zabawek. „B” podniósł, że brak loga nie powoduje, że „A” nie narusza jego praw wynikających z zarejestrowanego znaku towarowego. W pozwie skierowanym do sądu, „B” podniósł, że taka działalność „A” narusza art. 10 w zw. z art. 3 u.z.n.k.

Pozwany w sądzie wskazał, że roszczenie „B” jest bezpodstawne, albowiem jest on jedynym uprawnionym do sprzedaży zabawek naśladujących pojazdy w Polsce. Dodał także, że rejestracja wzoru nastąpiła za zgodą chińskiego producenta.

Sąd Okręgowy w Krakowie stwierdził, że pozwany oferował sporne zabawki od 2015 roku a powodowie dopiero od 2017. Stwierdzono, że „A” współpracując z producentem prawdziwych pojazdów uzyskał zarówno umowę na wyłączność importu i wprowadzenia na polski rynek zabawki, jak i zgodę na rejestrację wzoru przemysłowego. „A” zgłosił zatem wzór przemysłowy zanim „B” rozpoczął sprzedaż chodzika. „A” dokonał rejestracji wzoru zgodnie z przepisami, a zgodnie z prawem reaguje na wszelkie naruszenia, których dopuszczają się inne podmioty. W konkluzji Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że do czasu wzruszenia przez „B” decyzji o przyznaniu ochrony „A” na podstawie wzoru przemysłowego sąd nie może traktować zachowania „B” jako czynu nieuczciwej konkurencji.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodził się „B” i wywiódł on apelację, którą Sąd w Poznaniu uznał za zasadną. Wskazano, że Sąd Najwyższy kilkakrotnie podkreślał, że prawo ochronne ma charakter wyłącznie formalny (co Sąd Okręgowy zauważył, lecz nie wyprowadził z tej konstatacji właściwych wniosków) i może być podważane nie tylko w procesie unieważniania, ale także w postępowaniu o zakazanie działań godzących w uczciwą konkurencję (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 26 listopada 2008 r., III CSK 162/08, LEX nr 479314; z 18 lutego 2016 r., II CSK 282/15, OSNC 2017/1/10; z 23 października 2008 r., V CSK 109/08, LEX nr 479328, a także przywołany w apelacji wyrok z 3 lipca 2008 r., IV CSK 88/08, LEX nr 609970).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego „A” uzyskał prawo do ochrony znaku w złej wierze i nadużywa go z naruszeniem zasad uczciwej konkurencji. Sąd wskazał – “Powyższe rozważania jednoznacznie prowadzą do wniosku, że pozwanemu można zarzucić sprzeczne z dobrymi obyczajami działanie, naruszające interesy powodów (art. 3 ust. 1 u.z.n.k.). Pozwany dokonał rejestracji wzoru przemysłowego zdając sobie sprawę, że nie jest jego twórcą produktu, a sam produkt nie ma cechy nowości. Uczynił to dążąc do przejęcia dominacji na rynku polskim w zakresie sprzedaży przedmiotowego jeździka.

Sąd także wyrażnie wskazał: “Wykonywanie przez pozwanego praw z tytułu prawa ochronnego służy mu do eliminowania konkurencji z rynku i jako czyn nieuczciwej konkurencji nie może korzystać z ochrony. Podkreślić należy, że nie jest to jednoznaczne z wygaszeniem lub unieważnieniem tego prawa.” Podkreślono, że działania „A” nie usprawiedliwia umowa zawarta z producentem zabawek, albowiem dotyczyła ona wyłącznego przedstawicielstwa w pozyskiwaniu zamówień na objęty sporem chodzik, z czym wiązało się zobowiązanie producenta zabawki do niesprzedawania jej klientom w Polsce. Umowa ta wiąże jednak wyłącznie jej strony i nie ma wpływu na uprawnienia „B”.

Pozwany podczas procesu powołał się na prawa, które zgodnie z prawem nie mógł uzyskać, albowiem zgodnie z p.w.p. uprawnienia do prawa z rejestracji przysługuje twórcy, a poza tym zarejestrowany wzór pozbawiony był cech nowości. Na kanwie tego wyroku można dojść do przekonania, że rejestracja znaków towarowych lub wzorów przemysłowych dokonana już po wprowadzeniu na rynek może spotkać się z zupełnie odwrotnym skutkiem, albowiem coś co istnieje na rynku nie może zostać uznane za „nowe i posiadające indywidualny charakter”, a dodatkowo blokowanie w ten sposób konkurencji może być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji.

Ostatecznie można powiedzieć zwyciężyła uczciwa konkurencja, natomiast warto zwrócić uwagę, że wymagało to znacznej ilości czasu (sprawa toczyła się w Sądzie około 2 lat) oraz poniesienia kosztów na obsługę prawną sporu. Możemy się tylko domyślać też, że do czasu zakończenia sporu powodowie mieli znacznie utrudnioną sprzedaż np. na popularnych portalach aukcyjnych, które zapewne do czasu rozstrzygnięcia sporu wstrzymywały sprzedaż powodów. W praktyce może się okazać, że w przypadku na przykład tzw. modnych / przemijających produktów wygrana w takim procesie po dwóch latach może nie mieć większego znaczenia. Mimo wygranej możemy zostać z niesprzedanym towararem. 

 

Potrzebujesz wsparcia przy rejestracji wzoru przemysłowego?

 

Zapraszamy na konsultacje i do współpracy:
Napisz: kontakt@prokonsumencki.pl
Porozmawiaj: 61 847 55 18

 

Na podstawie:

1. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1170 ze zm.).
2. https://uprp.gov.pl/pl
3. http://oapi.int/index.php/en/
4. http://oapi.int/index.php/en/
5. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1233).
6. Wyrok SA w Poznaniu z 12.08.2021 r., I AGa 124/21, LEX nr 3304038.