W tym artykule postanowimy odpowiedzieć na pytanie jakie przesłanki muszą być spełnione, aby doszło do skutecznego odstąpienia od umowy zawartej na odległość i czy po takim odstąpieniu można podnosić, że byłoby ono odstąpieniem od umowy z tytułu rękojmi, a nie z tytułu umowy zawartej na odległość? W celu łatwiejszego zobrazowania i zrozumienia mogących pojawiać się w tym kontekście problemów, przedstawimy sytuację faktyczną, z którą zwrócił się do nas jeden z naszych klientów.
Stan faktyczny – praktyczny przykład
Wyobraźmy sobie sytuację, że jesteśmy przedsiębiorcami oferującymi do sprzedaży różnego rodzaju sprzęty gospodarstwa domowego poprzez internetową platformę sprzedaży. Umowy zawierane w ten sposób między nami, a naszymi klientami są w związku z tym umowami zawieranymi na odległość. Jeden z naszych klientów, będący konsumentem zakupił wyciskarkę do cytrusów. Załóżmy, że jako sprzedawcy spełniliśmy wszystkie wymagane prawem obowiązki łącznie z poinformowaniem klienta o prawie do odstąpienia od umowy oraz przedstawieniem wzoru takiego odstąpienia.
Następnie, otrzymaliśmy pismo od klienta o tym, iż odstępuje od umowy zawartej na odległość (zgodnie z przepisami ustawy o prawach konsumenta). Wynika to jednoznacznie z pisma, w którym klient odnosi się do sprzedaży przez platformę internetową (sprzedaż na odległość), a także z samego uzasadnienia jego stanowiska. My jako sprzedawcy nie mamy żadnych wątpliwości z tym związanych i uznajemy za skuteczne odstąpienie od umowy zawartej na odległość. Informujemy o tym klienta oraz zgodnie z przepisami ustawy o prawach konsumenta dokonujemy zwrotu kosztów jakie klient poniósł kupując towar zakupiony przez internet, pomniejszając jednak tę kwotę o koszt wymiany części w wyciskarce celem przywrócenia sprzętu do nowości, który był użytkowany przez ten czas w sposób nadmierny.
Kilka dni po skutecznym odstąpieniu od umowy i zwrocie kosztów otrzymujemy od tego samego klienta ponowne oświadczenie o odstąpieniu od umowy na podstawie przepisów o rękojmi. Tym razem podstawą jest wadliwość jaką miał towar zakupiony przez internet. Zmiana podstawy roszczenia najprawdopodobniej wynika z tego, iż nasz klient nie zdawał sobie sprawy iż powołanie w pierwszej kolejności takiej podstawy odstąpienia wiąże się z możliwością odliczenia przez sprzedawcę odpowiednich kosztów wymienionych części. W celu uniknięcia potrącenia tych kosztów postanowił zmienić podstawę roszczeń. Czy jednak było to skuteczne?
W pierwszej kolejności omówmy te dwie odrębne instytucje odstąpienia od umowy.
Prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość
Podstawa prawna – Ustawa o prawach Konsumenta
- W przypadku umowy zawartej na odległość oraz poza lokalem przedsiębiorstwa konsument ma prawo od niej odstąpić bez podawania przyczyny w terminie 14 dni kalendarzowych.
- Jeżeli konsument nie zostanie poinformowany o prawie do odstąpienia od umowy, może skorzystać z tego uprawnienia w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Jeżeli jednak w tym okresie sprzedający przekaże mu taką informację, to termin upływa po 14 dniach od momentu jej otrzymania.
- W razie odstąpienia od umowy, umowę uważa się ją za niezawartą.
- Sprzedawca musi niezwłocznie – nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia – zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia towaru.
- Koszty przesyłki zwrotnej, co do zasady ponosi konsument.
- Oprócz równowartości ceny towaru sprzedawca powinien zwrócić konsumentowi koszty doręczenia mu zamówionego towaru – do wysokości odpowiadającej najtańszej opcji przesyłki dostępnej w danej ofercie.
- W przypadku odstąpienia od umowy, konsument może ponieść odpowiedzialność za pogorszenie stanu zwracanej rzeczy. Konsument ma prawo do zbadania charakteru, cech i funkcjonowania towaru w taki sposób, w jaki mógłby to uczynić w sklepie stacjonarnym. Jeśli jednak zwracana rzecz była używana w sposób nadmierny, nieograniczony sprzedawca ma prawo potrącić koszt związany z przywróceniem danej rzeczy do odpowiedniego stanu.
Reklamacja na podstawie rękojmi
Podstawa prawna: Kodeks cywilny
- Jest to ustawowo uregulowany tryb dochodzenia odpowiedzialności od sprzedawcy w związku z ujawnioną wadą fizyczną lub prawną dotyczącą wszystkich towarów konsumpcyjnych.
- Skorzystanie z tego trybu jest możliwe tylko w przypadku, gdy towar zakupiony przez internet jest wadliwy. Rozróżnia się dwa rodzaje wad: fizyczną i prawną.
- Wada fizyczna to niezgodność produktu z umową. Dochodzi do niej w szczególności wtedy, gdy rzecz: nie ma właściwości, które produkt tego rodzaju powinien mieć, nie ma właściwości, o których konsument został zapewniony przez sprzedawcę lub reklamę, nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy okazji zawierania umowy, została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.
- Wada prawna może polegać na tym, że kupiony towar zakupiony przez internet: jest własnością osoby trzeciej – np. pochodzi z kradzieży; jest obciążony prawem osoby trzeciej – np. osobie trzeciej przysługuje prawo pierwokupu; cechuje się ograniczeniami w korzystaniu lub rozporządzaniu nim w wyniku decyzji lub orzeczenia właściwego organu – np. został zabezpieczony jako dowód w sprawie.
- Konsument może żądać odstąpienia od umowy tylko wtedy, gdy wada ma charakter istotny.
- Jeżeli jest to pierwsze żądanie złożone w ramach reklamacji dotyczącej danego towaru, sprzedawca może zaproponować konsumentowi niezwłoczną wymianę lub naprawę – niewiążącą się z nadmiernymi niedogodnościami. Nie może jednak zrobić tego bez powiadomienia o tym konsumenta.
- Sprzedawca nie ma prawa odmówić konsumentowi obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy, jeżeli nie wywiązał się ze swych obowiązków przy pierwszym żądaniu złożonym przez konsumenta w ramach pierwszej czy następnych reklamacji.
- Koszt odesłania produktu pokrywa sprzedawca.
Skuteczność ponownego odstąpienia od umowy
Odpowiedzmy teraz na pytanie, które pojawiło się na początku tego artykułu. Jak traktować ponowne odstąpienie od umowy na podstawie rękojmi w przypadku gdy za skuteczne uznano wcześniej odstąpienie od umowy zawartej na odległość?
Zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami, a mianowicie art. 27 i art. 31 ustawy o prawach konsumenta, w naszym stanie faktycznym oświadczenie złożone przez klienta jako pierwsze jest ważnym odstąpieniem od umowy zawartej na odległość. Skutkuje to uznaniem umowy za niezawartą, zgodnie z dyspozycją art. 31 ustawy o prawach konsumenta. Biorąc pod uwagę powyższe, ponowne oświadczenie klienta o odstąpieniu od umowy, tym razem na podstawie rękojmi, należy uznać za bezskuteczne, w związku z brakiem podstawy do jego złożenia. Skoro skutecznie odstąpiono od umowy to zgodnie z przepisami taką umowę uważa się za niezawartą, w związku z tym ponowne odstąpienie od umowy, która de facto już nie istnieje – jest bezpodstawne.
Zgodnie bowiem z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie ( sygn. akt VI ACa 1662/12);
„Oświadczenie o odstąpieniu ma charakter prawno kształtujący, jest jednostronnym oświadczeniem woli skierowanym do drugiej strony umowy i skutkuje wygaśnięciem stosunku zobowiązaniowego. Złożenie oświadczenia o odstąpieniu powoduje, że uważa się, jak gdyby umowa nigdy nie została zawarta.”
Należy zatem wyjść z założenia, że odstąpienie od umowy zawartej na odległość ma skutek wsteczny, co oznacza, że umowę należy traktować jako niezawartą. W rezultacie roszczenie klienta na podstawie przepisów o rękojmi, nie może być uznane za roszczenie wynikające z umowy sprzedaży, ponieważ umowa ta, w momencie składania następnego oświadczenia, nie istniała w obrocie prawnym.
Nie można żądać od sprzedawcy każdorazowego upewniania się co do podstaw składanych mu oświadczeń woli klienta. W naszym przypadku konsument w sposób niebudzący wątpliwości odstąpił od umowy przedkładając pisemne oświadczenie, z którego jasno i wyraźnie wynikało, że odstępuje od umowy zawartej na odległość, jednocześnie powołując się na ustawowy termin trwania swego prawa oraz podając podstawę prawną swojego roszczenia. To do klienta należy wybór z jakiego reżimu prawnego skorzysta, co stanowi niewątpliwy przywilej konsumentów.
Natomiast co do samego charakteru towaru stanowiącego przedmiot umowy w tej sprawie tj. wyciskarki do owoców, ale też innych sprzetów gospodarstwa domowego, niemożność sprawdzenia urządzenia w sklepie stacjonarnym nie stanowi okoliczności, na którą może powoływać się konsument w sporze ze Sprzedawcą wywodząc na swoją korzyść. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem Komisji Europejskiej (dyrektywa 2011/83/UE) okoliczność ta nie jest odstępstwem od stosowanych norm: „Konsument nie jest standardowo w stanie sprawdzić w praktyce urządzeń gospodarstwa domowego, na przykład sprzętów kuchennych, z których skorzystanie nieodłącznie wiąże się z pozostawieniem śladów”.
Podsumowanie
W przypadku, gdy odstąpienie od umowy zawartej na odległość zostanie uznane za skuteczne, nie ma możliwości zmiany podstawy roszczenia poprzez ponowne odstąpienie od umowy na podstawie rękojmi, ponieważ zgodnie z przepisami umowa ta uważana jest za niezawartą. Jeżeli produkt był użyty przez Konsumenta w sposób przekraczający korzystanie pozwalające stwierdzić o jego cechach, sprzedawca ma prawo do pomniejszenia ogólnej kwoty zwrotu o koszt wymiany części i przywrócenia towaru do odpowiedniego stanu. W razie problemów czy wątpliwości w tym temacie, nasi prawnicy służą pomocą.
