W tym artykule omówimy w jaki sposób informować o obniżce ceny produktu, aby nie naruszyć dyrektywy omnibus i wdrażających ją polskich przepisów. Co istotne informacja o obniżonej i pierwotnej cenie zgodnie z nowymi przepisami powinna być podana nie tylko na karcie danego produktu, ale także w reklamie – jeżeli reklama zawiera informację o obniżce.
Tutaj na moment pisania tego artykułu (tj. 6. czerwca 2022 r.) musimy dodać zastrzeżenie, że w odniesieniu do polskich przepisów bazujemy na ostatnich dostępnych na stronie Rządowego Centrum Legislacji projektach. Prace legislacyjna na dzień dzisiejszy nadal nie uległy zakończenia i ostateczny kształt przepisów w tym zakresie może jeszcze ulec zmianom.
Przejdźmy zatem do regulacji dotyczącej opinii.
Dyrektywa omnibus – kilka słów o dyrektywie
Na wstępie musimy odczarować magiczną nazwę jaką jest dyrektywa omnibus – jest to powszechnie przyjęte określenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. – pełna nazwa tej dyretywy brzmi:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta (Tekst mający znaczenie dla EOG)
Stąd już pewnie się domyślasz skąd posługiwanie się nazwą dyrektywy omnibus zamiast powyższej pełnej nazwy.
Pełny tekst dyrektywy znajdziesz tutaj (kliknij).
Dyrektywa obejmuje między innymi:
- obowiązki dla platform handlowych (np. zasady rankingu ofert, plasowania produktów)
- obowązki jasnego wskazywania płatnych wyników wyszukiwania
- zasady udostępniania usług cyfrowych w zamian za dane osobowe
- zasady informowania o obniżkach cen
- zasady dotyczące produktów podwójnej jakości na różnych rynkach
- zasady dotyczące rekomenacji i opinii o produktach
W tym artykule zajmiemy się kwestią informowania o obniżkach cen.
Wcześniej pisaliśmy o polskich przepisach wdrażających dyrektywę – tutaj należy wyjaśnić, że zasadniczo dyrektywy nie stosuje się bezpośrednio (w odróżnieniu od na przykład słynnego rozporządzenia RODO). Adresaten dyrektywy są Państwa członkowskie UE, a nie bezpośrednio obywatele UE. Idąc dalej – do wdrożenia dyrektywy konieczne jest uchwalenie krajowych przepisów, które teoretycznie powinny w tym wypadku wejść w życie 28 maja 2022 r. Natomiast tak jak pisaliśmy na wstępie polski ustawodawca nie dotrzymał tego terminu.
Powoduje to, że polscy przedsiębiorcy i konsumenci z jednej strony są świadomi (a przynajmniej powinni), że takie przepisy istnieją i powinny obowiązywać, ale z uwagi na brak na ten moment uchwalenia krajowych przepisów nie ma podstaw do ich stosowania. Co prawda w wyjątkowych sytuacjach obywatel może powołać się na bezpośrednie stosowanie dyrektywy, ale w odniesieniu do dyrektywy omnibus skorzystanie z takiej możliwości wydaje się dość mało realne. Stąd do momentu uchwaleniu polskich przepisów należy być w gotowości do ich wdrożenia i monitorować postępy prac legislacyjnych.
A te postępy prac legislacyjnych na etapie przed skierowanie do Sejmu można śledzić tutaj (kliknij).
Dyrektywa omnibus o obniżce ceny produktu
Dyrektywa formułuje konkretne przepisy – poniżej zamieszczamy te najistotniejsze dotyczące informowania o obniżce ceny:
Artykuł 2 – Zmiany dyrektywy 98/6/WE
W dyrektywie 98/6/WE wprowadza się następujące zmiany:
1) dodaje się artykuł w brzmieniu:
„Artykuł 6a
1. W każdym ogłoszeniu o obniżce ceny podaje się wcześniejszą cenę stosowaną przez podmiot gospodarczy przez określony okres przed zastosowaniem obniżki ceny.
2. Wcześniejsza cena oznacza najniższą cenę stosowaną przez podmiot gospodarczy w okresie, który nie może być krótszy niż 30 dni przed zastosowaniem obniżki ceny.
3. Państwa członkowskie mogą wprowadzić inne przepisy dla towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności.
4. Jeżeli dany produkt znajduje się w obrocie krócej niż 30 dni, państwa członkowskie mogą wprowadzić przepisy przewidujące krótszy okres niż określony w ust. 2.
5. Państwa członkowskie mogą wprowadzić przepisy przewidujące, że w przypadku stopniowego zwiększania obniżki cen, wcześniejsza cena jest ceną bez obniżki sprzed pierwszego zastosowania obniżki ceny.”;
Jak widać regulacja dotycząca obniżki cen w dyrektywie omnibus jest dość krótka, ale regulują istotne zasady dotyczące informowania o obniżonej cenie. Co istotne dwa pierwsze ustępy powinny mieć identyczne zastosowanie we wszystkich Państwach UE, natomiast ustępy 3-5 mogą się różnić – w tym wypadku Państwa Członkowskie mogą, ale nie muszą skorzystać ze wskazanych tutaj możliwości. Stąd tak między innymi istotne jest poznanie końcowych wersji przepisów, które uchwali polski ustawodawca aby ustalić, czy i w jakim zakresie skorzystał z tych możliwości. W dalszej części opiszemy jak to wygląda w najnowszym projekcie przepisów.
Ważne! Złamanie zasad dotyczących informowania o obniżkach cen ma być traktowane jako praktyki handlowe wprowadzające w błąd, co z kolei wiążę się m.in. z ryzykiem nałożenia kary przez Prezesa UOKIK do 10% przychodów za poprzedni rok rozliczeniowy. Niezależnie od kary nakładanej przez Prezesa UOKIK proejtk ustawy zakłada przepisy, które pozwolą wojewódzkiemu inspektorowi Inspekcji Handlowej nakładać na przedsiębiorcę karę finansową w kwocie od 20 do 40 tysięcy złotych za naruszenie obowiązków dotyczących informowania o obniżce ceny.
Obniżka cen w polskich przepisach wdrażających dyrektywę omnibus
Skoro już wiemy, co dyrektywa omnibus mówi na temat obniżek cen, to teraz sprawdźmy jak te przepisy mają być wdrożone przez naszego ustawodawcę.
Dla przypomnienia – na ten moment (6. czerwca 2022 r.) prace leglislacyjne wciąż trwają i bazujemy na ostatnich znanych projektach.
Zmiany dotyczące informowania o obniżkach cen mają zostać wdrożone poprzez wprowadzenie poniższych przepisów:
W ustawie z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. z 2019 r. poz. 178) wprowadza się następujące zmiany:
art. 4 otrzymuje brzmienie:
„Art. 4.
1. W miejscu sprzedaży detalicznej i świadczenia usług uwidacznia się cenę oraz cenę jednostkową towaru lub usługi w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen.
2. W każdym przypadku obniżenia ceny towaru lub usługi obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
3. Jeżeli dany towar lub dana usługa są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
4. W przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki, z zastrzeżeniem, że termin o którym mowa w ust. 2 i 3, nie ma zastosowania.
5. Jeżeli sprzedawca reklamuje towar lub usługę wraz z ceną, przepisy ust. 1–4 stosuje się.
6. Minister właściwy do spraw gospodarki po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób uwidaczniania cen towarów i usług, w tym cen jednostkowych towarów lub usług, oraz informacji o obniżonej cenie,
2) wykaz towarów, w przypadku których nie jest wymagane uwidocznienie ceny jednostkowej towarów lub usług
– mając na uwadze potrzebę zapewnienia dostępności informacji o cenie, a także uwzględniając przypadki, gdy uwidocznienie ceny jednostkowej towaru lub usługi nie byłoby przydatne ze względu na rodzaj lub przeznaczenie towaru lub usługi.”;
Jak widać z powyższego na ten moment polski ustawodawca skorzystał z możliwości regulacji dotyczącej towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności oraz produktów, które były oferowane w terminie krótszym niż 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Bardzo ważna kwestia, która się tutaj pojawia, to konieczność stosowania tych samych zasad informowania także w reklamie, jeżeli reklama zawiera informację o cenie.
Dodatkowo zaktualizowono przepisy nakładające karę za m.in. naruszenia dot. informowania o obniżce ceny:
art. 6 otrzymuje brzmienie:
„Art. 6.
1. Jeżeli przedsiębiorca nie wykonuje obowiązków, o których mowa w art. 4 ust. 1–5, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł.
2. Jeżeli przedsiębiorca nie wykonał obowiązków, o których mowa w art. 4 ust. 1–5, co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 40 000 zł.
3. Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej uwzględnia:
1) stopień naruszenia obowiązków, o których mowa w art. 4 ust. 1–5, w tym charakter, wagę, skalę i czas trwania takiego naruszenia tych obowiązków;
2) dotychczasową działalność przedsiębiorcy, w tym podjęte przez niego działania w celu złagodzenia lub naprawienia szkody poniesionej przez konsumentów, wcześniejsze naruszenia obowiązków, o których mowa w art. 4 ust. 1–5, przez tego przedsiębiorcę, uzyskane przez przedsiębiorcę korzyści majątkowe lub straty w związku z naruszeniem tych obowiązków;
3) wielkość obrotów i przychodu przedsiębiorcy;
4) sankcje nałożone na przedsiębiorcę za to samo naruszenie w innych państwach członkowskich w sprawach transgranicznych, jeżeli informacje o takich sankcjach są dostępne w ramach mechanizmu ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2017/2394 z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów i uchylającym rozporządzenie nr 2006/2004/WE (Dz. Urz. UE L 345 z 27.12.2017, str. 1, z późn. zm. )).”;
4) w art. 7 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Nie wydaje się decyzji, jeżeli od dnia stwierdzenia niewykonania obowiązku, o którym mowa w art. 4 ust. 1–5, upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym stwierdzono naruszenie tego obowiązku.”.
Dodatkowo jak wspomniano wyżej w wykonaniu tych przepisów zostanie wydane rozporządzenie przez ministra do spraw gospodarki po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – projekt tego rozporządzenia także został już udostepniony. Poniżej najważniejszy fragmenty tego rozporządzenia w odniesieniu do obniżek cen:
§ 3. 1. Cenę, cenę jednostkową lub informację o obniżonej cenie uwidacznia się w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów, na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru, którego dotyczy.
2. Cenę, cenę jednostkową lub informację o obniżonej cenie uwidacznia się w szczególności:
1) na wywieszce;
2) w cenniku;
3) w katalogu;
4) na obwolucie;
5) w postaci nadruku lub napisu na towarze lub opakowaniu.
W przypadku sklepu lub serwisu internetowego będzie to po prostu karta danego produktu lub jego cennik. Pamiętajmy jednak o reklamach – tam też ta informacja powinna być podana.
Rozporządzenie definiuje dodatkowo, co to jest wywieszka:
- wywieszka – należy przez to rozumieć etykietę, metkę, tabliczkę lub plakat; wywieszka może mieć formę wyświetlacza elektronicznego;
Rozporządzenie doprecyzowuje też kwestię cennika:
§ 8.
1. W cenniku uwidacznia się ceny towarów przeznaczonych do sprzedaży detalicznej umieszczonych w miejscu niedostępnym lub niewidocznym dla konsumentów.
2. Cenniki wywiesza się, wykłada lub udostępnia w inny sposób w miejscu sprzedaży towarów.
Dyrektywa omnibus – checklista dotycząca obniżek cen
Z treści dyrektywy i wdrażających ją polskich przepisów możemy ustalić najważniejsze zasady dotyczące informowania o obniżce cen produktów i usług przez przedsiębiorców – ułożyliśmy je na kształt checklisty tak aby ułatwić sprawdzenie, czy spełniamy te wymogi:
1) czy nasi klienci to konsumenci? Tutaj ważna uwaga – ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług dotyczy sprzedaży B2C (przedsiębiorca – konsument) oraz B2B (przedsiębiorca – przedsiębiorca). Aczkolwiek konstrukcja wymogów dotyczących informowania o obniżkach (np. miejsce sprzedaży detalicznej, wskazanie w rozporządzeniu konsumentów) sugeruje, że wymogi, o których tutaj piszemy dotyczą przede wszystkim konsumentów i nie powinny mieć zastosowania do sprzedaży wyłącznie B2B z wyłączeniem konsumentów. Tak sugeruje konstrukcja tych przepisów. Aczkolwiek jeżeli nie masz możliwości definitywnego wyłączenia konsumentów albo chcesz mieć 100% pewność nie naruszenia wymogó mimo, że sprzedajesz wyłącznie B2B, to bezpieczniej stosować się do tych przepisów także przy sprzedaży B2B. Taka też jest nasza rekomendacja.
2) czy stosujemy obniżki cen produktów i usług? Może się zdarzyć, że po prostu nie stosujemy obniżek, wtedy też te wymogi nas nie dotyczą. Są to na pewno jednak sytuacje wyjątkowe, ale mogą się zdarzyć.
3) czy prawidłowo informujemy o obniżkach cen? Poniżej najważniejsze zasady:
a) W każdym przypadku obniżenia ceny towaru lub usługi obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
b) Jeżeli dany towar lub dana usługa są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
c) W przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki, z zastrzeżeniem, że termin o którym mowa w ust. 2 i 3, nie ma zastosowania.
d) Informację o obniżonej cenie uwidacznia się w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów, na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru, którego dotyczy.
4) Bardzo ważna kwestia to konieczność stosowania tych samych zasad informowania także w reklamie, jeżeli reklama zawiera informację o cenie produktu lub usługi.
Gdzie i w jaki sposób podać wymagane informacje dotyczące obniżki ceny
Przepisy dość jasno mówią, gdzie i jak ma być podana informacja o obniżonej cenie:
1) po pierwsze musi to być miejsce sprzedaży detalicznej i świadczenia usług
2) po drugie informację o obniżonej cenie uwidacznia się w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów, na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru, którego dotyczy.
Tutaj rozporządzenie podaje kilka przykładów:
[…] informację o obniżonej cenie uwidacznia się w szczególności:
1) na wywieszce;
2) w cenniku;
3) w katalogu;
4) na obwolucie;
5) w postaci nadruku lub napisu na towarze lub opakowaniu.
W przypadku sklepu lub serwisu internetowego będzie to po prostu karta danego produktu lub jego cennik. Pamiętajmy jednak o reklamach – tam też ta informacja powinna być podana z zachowaniem omówionych tutaj zasad.
3) i po trzecie – sama informacja ma być podana w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen.
Reasumując – informacja o poprzedniej cenie powinna być podana w tym samym miejscu i najlepiej w taki sam sposób jak informujemy o nowej obniżonej cenie.
Podsumowanie
Nie taka dyrektywa omnibus straszna jak ją malują – regulacja dotycząca obniżki cen mimo, że jest dodatkowym obowiązkiem informacyjnym, to w rezultacie ma doprowadzić do wyeliminowania fałszywych i pozornych promocji. Cel jest jak najbardziej słuszny, pozostaje monitorować jak w praktyce te przepisy będą stosowane i czy faktycznie zmniejszy się ilość sztucznych promocji.
