Zagadnienie dopuszczalności sprzedaży alkoholu przez Internet jest od dłuższego czasu dość kontrowersyjne. Wątpliwości wzbudzają szczególnie niejasne w tej kwestii regulacje ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. Zakaz internetowej sprzedaży alkoholu nie został bezpośrednio wyrażony w obowiązujących przepisach prawa. Nie oznacza to jednak, że handel alkoholem w sieci można prowadzić legalnie.
Internetowa sprzedaż alkoholu przedmiotem interpelacji poselskiej – czy będą zmiany w przepisach
Poseł Rzeczpospolitej Polskiej wystosował odpowiednią interpelację (nr 25700) do Ministra Finansów w sprawie sprzedaży alkoholu przez Internet. Poseł w swojej interpelacji wskazuje, iż współczesny obrót gospodarczy przenosi się w dużej mierze do Internetu. Konsumenci przekonali się do tej formy zakupów. Szczególnie ci, którzy w miejscu zamieszkania mają problem z dostępnością wielu dóbr. Poseł podkreśla, iż handlu alkoholem za pośrednictwem Internetu nie zabraniają inne państwa członkowskie Unii Europejskiej. Sklepy oferujące sprzedaż alkoholu przez Internet z powodzeniem funkcjonują w Wielkiej Brytanii, Niemczech, czy Estonii.
Poseł w swojej interpelacji dopytuje, czy Ministerstwo Finansów analizowało możliwość zmiany ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, tak by umożliwić przedsiębiorcom zajmującym się handlem wyrobami alkoholowymi sprzedaż za pośrednictwem Internetu.
W odpowiedzi Ministerstwo Zdrowia informuje, iż interpretacja przepisów powszechnie obowiązującego prawa, w szczególności ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi pozwala na stwierdzenie, że sprzedaż alkoholu przez Internet jest niezgodna z wyżej wymienioną ustawą. Generalną zasadą wprowadzoną przez ustawodawcę jest zasada prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych jedynie pod warunkiem posiadania stosownego zezwolenia. Jednocześnie należy wskazać że obowiązujące przepisy nie przewidują wydania takiego rodzaju zezwolenia, jak zezwolenie na sprzedaż alkoholu przez Internet.
Interpretacja przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jednoznacznie wskazuje na cel obowiązywania wyżej wskazanej ustawy. Niewątpliwie celem ustawodawcy było wychowanie społeczeństwa w trzeźwości oraz przeciwdziałanie alkoholizmowi, a jednym ze środków do osiągnięcia wymienionego celu, jest ograniczenie dostępności alkoholu. Powyższe stanowisko potwierdza również orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które traktuje, iż względy zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, zdrowia zwierząt i środowiska miejskiego stanowią nadrzędny interes publiczny. Takie nadrzędne względy mogą uzasadniać stosowanie systemów zezwoleń i innych ograniczeń.
W opinii Ministerstwa Zdrowia sprzedaż napojów alkoholowych przez Internet jest sprzeczna z przepisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Ministerstwo jednocześnie informuje, że w chwili obecnej prace nad nowelizacją wyżej wskazanej ustawy nie są prowadzone ani też nie planuje się ich podjęcia ze względu na ich sprzeczność z celem nadrzędnym ustawodawcy.
Sprzedaż alkoholu przez Internet w świetle przepisów i orzecznictwa polskiego
Na uwagę zasługuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu (III SA/Wr 519/13), w którym to sąd utrzymał w mocy decyzję prezydenta jednego z polskich miast cofającą zezwolenie na sprzedaż alkoholu powyżej 4,5% zawartości alkoholu oraz na piwo przeznaczonych do sprzedaży w sklepie stacjonarnym. Do tej decyzji doszło wobec stwierdzenia, że sklep stacjonarny prowadzi sprzedaż alkoholu niezgodnie z regulacjami ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Sklep stacjonarny, poza sprzedażą alkoholu “na miejscu”, zajmuje się również obsługą sprzedaży napojów alkoholowych z wykorzystaniem serwisu internetowego.
Organ administracji podkreślił, że napoje alkoholowe są szczególnego rodzaju towarem, którego obrót możliwy jest tylko w ściśle określonych ramach wyznaczonych ustawą. W rozstrzyganiu takiego typu spraw należy mieć na uwadze cel ustawy, wyrażony w jej przepisach, które nakładają na wszystkie organy obowiązek podejmowania, m.in. działań zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych.
Sąd podkreślił również, że ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi określa zamknięty katalog zezwoleń na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych, a organ może udzielić tylko takiego zezwolenia, które jest przewidziane w przepisach. Zgodnie z regulacjami zawartymi we wskazanej ustawie możliwe jest uzyskanie zezwolenia:
- na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia w miejscu sprzedaży – wydawanego na okres nie krótszy niż cztery lata, na sprzedaż w określonym lokalu,
- na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia poza miejscem sprzedaży – wydawanego na okres nie krótszy niż dwa lata, na sprzedaż w określonym lokalu,
- jednorazowego – wydawanego na okres do dwóch dni przedsiębiorcom posiadającym któreś z wyżej wymienionych zezwoleń lub jednostkom Ochotniczych Straży Pożarnych,
- na sprzedaż napojów alkoholowych dla przedsiębiorców, których działalność polega na organizacji przyjęć – wydawanego na okres do dwóch lat, a także
- na wyprzedaż posiadanych zewidencjonowanych zapasów napojów alkoholowych – wydawanego określonej grupie przedsiębiorców na okres do sześciu miesięcy.
Zauważono również, że naruszeniem warunków sprzedaży napojów alkoholowych jest samo stworzenie możliwości nawiązywania umów sprzedaży za pośrednictwem Internetu. Akceptacja nawiązywania umów sprzedaży za pośrednictwem Internetu prowadziłaby do próby obejścia prawa, umożliwiając zaopatrywanie się w alkohol wbrew wprowadzonym przez ustawę przepisom. Wyżej wskazane zachowanie w polskim ustawodawstwie nie jest zatem akceptowalne.
Należy jednak zwrócić uwagę na nieprezycyjność i niejasność przepisów polskich ustaw. Z jednej strony istnieje generalny zakaz detalicznej sprzedaży napojów alkoholowych, który może zostać uchylony jedynie poprzez wydanie odpowiedniego zezwolenia na podstawie ustawy. Zaś z drugiej strony nowa ustawa o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 r. wprowadza zapis, iż konsumentowi nie przysługuje prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość w przypadku umów, w których przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może nastąpić dopiero po upływie 30 dni i których wartość zależy od wahań na rynku, nad którymi przedsiębiorca nie ma kontroli. Powyższe zapisy niewątpliwie wymagają precyzyjnego wyjaśnienia.
Podsumowanie
Istnieje ogromna potrzeba doprecyzowania obowiązujących przepisów, ustawa regulująca tę kwestię pochodzi bowiem z czasów, gdy sprzedaż internetowa jeszcze nie istniała. Podmioty zajmujące się sprzedażą alkoholu podchodzą do tematu dwojako, albo wycofują się z takich prób albo też sprzedają alkohol w sieci ryzykując utratę zezwolenia. W tym celu nierzadko tworzą spółki zajmujące się tylko taką sprzedażą tak aby zminimalizować ryzyko utraty zezwolenia. Dodatkowo stosują różne metody “obejścia” interpretacji przepisów przez urzędników – przykładowo określając w regulaminie sprzedaży, że umowa zawierana jest w siedzibie sprzedającego.
Aktualizacja maj 2015 – nowe stanowisko Ministerstwa Gospodarki
Jak informuje „Gazeta Wyborcza” Ministerstwo Gospodarki chce się zgodzić na handel alkoholem przez internet – „MG stoi na stanowisku, że wskazane jest opracowanie takich propozycji zabezpieczeń w handlu alkoholem przez internet, które jednocześnie będą brały pod uwagę cele polityki zdrowotnej, jak i nie będą ograniczały swobody prowadzenia działalności gospodarczej” – pisze Danuta Ryszkowska-Grabowska.
Z powyższego nie należy wyciągać wniosków, że internetowa sprzedaż alkoholu już jest legalna, ale można oczekiwać, że nie w długim czasie zostaną przedstawione konkretne propozycje legislacyjne, które umożliwią na legalną sprzedaż alkoholu przez Internet. Będziemy się temu oczywiście przyglądać i informować Was na bieżąco.
W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet, prawnicy naszego serwisu są do Państwa dyspozycji.
Aktualizacja lipiec 2022 r. – Wyrok popierający stanowisko o możliwości sprzedaży alkoholu przez Internet
Choć wydawać by się mogło, że wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie II GSK 2566/14, zamyka problematykę sprzedaży alkoholu za pośrednictwem Internetu, w orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiają się zdania odmienne.
W wyroku z dnia 8 sierpnia 2018 r. (sygn. III SA/Kr 493/18), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił decyzję organu o cofnięciu koncesji na sprzedaż alkoholu, ze względu na prowadzenie sprzedaży internetowej, obejmującej te produkty. Co istotne, stan faktyczny jest tożsamy z większością przypadków rozpatrywanych przez organy administracji, czyli mamy do czynienia z problematyką uznania sprzedaży za pośrednictwem sieci Internet, jako niezgodnej z wymogami udzielenia koncesji (sprzedaży wyłącznie w miejscu, którego dotyczy koncesja – sprzedaż lokalna).
W przedmiotowej sprawie, Prezydent Miasta, czyli organ odpowiedzialny za wydawanie koncesji, orzekł o cofnięciu zezwolenia w tym zakresie, zarzucając naruszenie warunków jego udzielenia, poprzez sprzedaż wina za pośrednictwem formularza zamówienia dostępnego na stronie sklepu internetowego. Organ podkreślał, że obowiązująca ustawa, pomimo jej uchwalenia w latach 90-tych ubiegłego wieku, poprzez reglamentację sprzedaży alkoholu, dąży w rzeczywistości do ścisłego ustalenia miejsca, gdzie tego typu wyroby mogą być sprzedawane.
Co bardzo istotne, w przedmiotowej sprawie, ciekawą argumentację podniósł podmiot, prowadzący sprzedaż wina za pośrednictwem sklepu internetowego, cytując:
„ (…) do chwili obecnej nie zapadł ani jeden prawomocny wyrok sądu administracyjnego utrzymujący w mocy decyzję o cofnięciu zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych wydaną w takim stanie faktycznym, jaki mamy w niniejszej sprawie.”
Co więcej, podkreślano, że w przypadku, w którym ustawa wprost nie wskazuje na zakaz sprzedaży alkoholu za pośrednictwem elektronicznych form komunikacji na odległość, nie możemy z jej treści wywodzić zakazu prowadzenia takiej formy handlu, działając na zasadzie wykładni rozszerzającej.
Rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie przychyliło się argumentacji sprzedawcy i uchyliło decyzję organu administracji w zakresie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż alkoholi, poprzez prowadzenie handlu tymi produktami w Internecie.
Co najistotniejsze w rozstrzygnięciu, Sąd podkreślił, że jak
„Trafnie też zauważają skarżący, że swoboda działalności gospodarczej, wskazana w art. 22 Konstytucji RP jest wolna, ale z zachowaniem warunków wynikających z przepisów prawa. Skoro w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi brak jest wyraźnego zakazu sprzedaży przez Internet, to nie można go wyprowadzać z celów i zasad tej ustawy, bo nie wynika z nich, że właśnie owe cele w postaci ograniczenia dostępności do napojów alkoholowych obejmowały ten rodzaj sprzedaży. Ustawa ta jest zupełnie niedostosowana do obecnych realiów rynkowych, co powinno być postulatem de lege ferenda do jej zmian w tym zakresie.”
Jak podkreśla Sąd:
„sprzedaż przez Internet, lecz z określonego w zezwoleniu punktu sprzedaży, nie jest jeszcze jednym, dodatkowym miejscem sprzedaży, niewymienionym w art. 96 ustawy, lecz jest to dodatkowa forma komunikacji przedsiębiorcy z potencjalnymi klientami, a więc jednym ze sposobów sprzedaży funkcjonującym w dzisiejszych realiach.”
Co istotne, pomimo upływu już niemalże dwóch lat od wydania tego wyroku, który można w jakimś stopniu uznać za przełomowy, z perspektywy handlu alkoholem w Internecie, poprzez precedensową kontynuację cofania koncesji przez organy administracyjne, wskutek sprzedaży wyrobów alkoholowych w Internecie, jego wydźwięk zanikł.
Może mieć to poniekąd związek z nadal istniejącym przekonaniem o niemożliwości prowadzenia handlu tego typu produktami w Internecie, czego przejawem jest chociażby poselski projekt zmiany ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi mający na celu zakończenie sporów w tym zakresie i jednoznaczne ustalenie, iż handel alkoholem w Internecie jest w pełni legalny i dopuszczalny. Projekt ten co prawda wpłynął do Sejmu, ale prace nad nim zatrzymały się w 2020 r. po negatywnej ocenie środowiska lekarskiego (więcej o projekt można przeczytać tutaj)
Na ten moment jednak, musimy mieć na uwadze, że pomimo wyroków uchylających decyzje w zakresie cofnięcia zezwoleń, należy wziąć pod uwagę fakt, iż większość organów administracji nadal konsekwentnie cofa zezwolenia w tym zakresie. Jeśli chcemy więc sprzedawać alkohol w sieci, musimy wziąć pod uwagę ryzyko ewentualnego postępowania administracyjnego, w tym postępowania sądowo-administracyjnego i ryzyka, że w jakimś konkretnym przypadku, sąd postanowi jednak inaczej niż WSA w Krakowie, w przytaczanym wyroku.
Czy ktoś ma jakieś doświadczenie w postępowaniu wyjaśniającym w sprawach dotyczących sprzedaży alkoholu w sieci ? Urzędy zaczynają wszczynać nowe takie postępowania .
Panie Bogusławie zachęcamy do kontaktu z nami, postaramy się pomóc – kontakt@prokonsumencki.pl