Odpowiedzialność sprzedawcy – Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy rozpatrywał spór konsumenta z firmą telekomunikacyjną. Konsument, będący w tej sprawie powodem, zawarł z pozwanym umowę, przedmiotem której było świadczenie przez pozwanego usługi (…) w zakresie i na warunkach określonych w umowie, w ramach której powód korzystał również z oferty promocyjnej „Szybka N. z tabletem za 1 zł” [z uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie z dnia 30 czerwca 2016 r., II C 264/16].
Oferta promocyjna stanowiła osobną umowę sprzedaży tabletu za obniżoną cenę 1 zł. Odpowiedzialność sprzedawcy została nadużyta. W tej sytuacji pozwany był więc sprzedawcą internetowym. Pozwany wysłał produkt do konsumenta za pośrednictwem firmy kurierskiej. Konsument jednak przesyłki nie otrzymał. Jak wynikało ze zwrotnego potwierdzenia odbioru, przesyłkę odebrała inna osoba. Konsument twierdził, że nie upoważniał takiej osoby do odbioru oraz że nie ma możliwości, aby taka osoba znajdowała się pod jego adresem. W związku z tym, wniósł pozew o wykonanie umowy sprzedaży poprzez wydanie mu tabletu będącego jej przedmiotem. Pozwany bronił się twierdząc, że przesyłka została skutecznie doręczona na adres powoda, a urządzenie będące przedmiotem umowy nie zostało pozwanemu do dnia dzisiejszego zwrócone [z uzasadnienia wyroku].
Sąd przyznał rację konsumentowi i nakazał pozwanemu wydanie konsumentowi tabletu o specyfikacji zgodnej z umową. Poniżej omówimy najważniejsze zagadnienia występujące w sprawie, której dotyczył wyrok, mające znaczenie dla odpowiedzialności sprzedawcy za nieprawidłowy transport produktu do konsumenta.
Kto odpowiada za działania i zaniechania przewoźnika?
Sąd wskazuje, że w omawianej sytuacji znajduje zastosowanie przepis art. 548 § 3 kodeksu cywilnego (dalej: KC):
Jeżeli rzecz sprzedana ma zostać przesłana przez sprzedawcę kupującemu będącemu konsumentem, niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z chwilą jej wydania kupującemu. Za wydanie rzeczy uważa się jej powierzenie przez sprzedawcę przewoźnikowi, jeżeli sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez kupującego. Postanowienia mniej korzystne dla kupującego są nieważne.
Ten przepis jest podstawą odpowiedzialności sprzedawcy za doręczenie produktu konsumentowi. Zwróćmy uwagę, że sprzedawca odpowiada wobec konsumenta za działania i zaniechania nie swoje, a przewoźnika. Powyższy przepis jest przykładem wyraźnego uprzywilejowania konsumenta i przerzucenia na sprzedawcę ryzyka uszkodzenia albo utraty produktu w przewozie.
W uzasadnieniu przywołano uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 26.11.2002 r., V CKN 1418/00. SN stwierdził w nim m. in.:
Sąd Najwyższy (…) nie podziela poglądu, że przez pojęcie wydania rzeczy sprzedanej według art. 548 KC można rozumieć samo zapewnienie kupującemu możliwości odebrania nabytej rzeczy. Pogląd ten pozostaje w oczywistej sprzeczności z językowym znaczeniem pojęcia „wydania rzeczy”. Nadto nie byłoby słusznym przenoszenie ryzyka utraty rzeczy na kupującego w sytuacji, gdy rzecz znajduje się jeszcze we władaniu sprzedawcy.
Wynika z tego, że sprzedawca odpowiada wobec konsumenta za stan produktu aż do chwili, w której produkt znajdzie się z rękach tego konsumenta (lub osoby upoważnionej do odbioru).
Odpowiedzialność sprzedawcy? Kto może skutecznie odebrać produkt w imieniu konsumenta?
Jak wskazał Sąd, udowodnienie przez pozwanego faktu przekazania tabletu przewoźnikowi, celem doręczenia, przy braku dowodu rzeczywistego doręczenia przesyłki do rąk powoda (albo osoby przez niego upoważnione), nie jest tożsame (nie zastępuje) z wydaniem rzeczy konsumentowi i dlatego nie jest wystarczające. Wydania rzeczy „jakiejś” osobie o nazwisku O. bynajmniej nie jest tożsame z przeniesieniem posiadania tabletu na rzecz powoda [z uzasadnienia wyroku].
W przypadku przesyłek pocztowych kwestię tę reguluje art. 37 ustawy Prawo pocztowe. Jeśli przewoźnik nie zastał odbiorcy w domu, przesyłkę pocztową może odebrać:
- przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik odbiorcy,
- osoba pełnoletnia zamieszkała razem z odbiorcą.
Dostawa przesyłek towarowych (kurierskich) jest regulowana ustawą Prawo przewozowe. W przeciwieństwie do Prawa pocztowego, ustawa ta nie zawiera upoważnienia do odbioru przesyłki przez inną osobę niż adresat. Na zasadach ogólnych należy uznać, że przesyłkę tę może za adresata odebrać przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik.
Jak udowodnić, że konsument otrzymał produkt
Dowodem odebrania przez konsumenta produktu jest podpisanie przez niego zwrotnego potwierdzenia odbioru – w przypadku przesyłki pocztowej lub listu przewozowego – w przypadku przesyłki kurierskiej. Dlatego właśnie ważny jest powyższy katalog osób, które mogą odebrać produkt w imieniu konsumenta.
Jeśli sprzedawca dysponuje podpisanym przez konsumenta lub jedną z tych osób potwierdzeniem odbioru przesyłki, ma dowód że przesyłka dotarła do konsumenta. Konsument nie może wtedy powoływać się na fakt, że nie odebrał przesyłki osobiście. Jeśli jednak przesyłka została wydana innej osobie, a klient twierdzi, że jej nie otrzymał, to sprzedawca w ewentualnym procesie musiałby udowodnić, że mimo wszystko przesyłka trafiła do rąk konsumenta.
Oznacza to, że ciężar dowodu w tej kwestii spoczywa na sprzedawcy, pomimo że to konsument wnosi pozew o wykonanie umowy albo o odszkodowanie. Jak wyjaśnia Sąd, w sprawach o wykonanie umowy sprzedaży, konsument powinien udowodnić tylko, że umowa została zawarta oraz że wykonał swoją część, to jest zapłacił za produkt. Jeśli to zrobi, sprzedawca aby obronić się w procesie musi udowodnić, że on również wykonał swoją część , czyli dostarczył produkt do rąk konsumenta (wydał produkt).
W praktyce, dla większości konsumentów najważniejsze jest, aby w ogóle otrzymali zakupiony produkt i dlatego kurierzy są skłonni wydać przesyłkę każdemu, kogo zastaną pod wskazanym adresem, a nawet sąsiadom adresata. Pamiętajmy jednak, że w razie ewentualnego sporu, w takim przypadku trudno będzie sprzedawcy udowodnić, że wydał produkt konsumentowi. Zwróćmy również uwagę, że w omawianej sprawie, Sąd nie dążył do pełnego wyjaśnienia sytuacji, a jedynie oparł się na powyższych regułach dowodowych i rozstrzygnął spór. Takiego właśnie postępowania sądów należy się spodziewać w sprawach z powództwa konsumentów.
Kiedy więc nie ma wątpliwości, że produkt został wydany konsumentowi lub jednej z osób uprawnionych do odbioru? Najlepiej jest poprosić odbiorcę o okazanie dowodu tożsamości. Ważne też, aby odbierający przesyłkę podpisał się czytelnie imieniem i nazwiskiem. Czytelny podpis osoby uprawnionej do odbioru można potem zweryfikować w ewentualnym procesie. Znacznie ogranicza to również ryzyko ewentualnych nadużyć ze strony konsumentów.
Roszczenia sprzedawcy w stosunku do przewoźnika
Skoro wiemy już, że w stosunku do konsumenta w omawianej sytuacji odpowiada sprzedawca, jak sprzedawca może dochodzić naprawienia szkody, jaką z tego powodu poniósł?
W przypadku przesyłek kurierskich, zgodnie z Prawem przewozowym, nadawca w takiej sytuacji ma prawo do złożenia reklamacji, a w przypadku jej bezskuteczności, do dochodzenia odszkodowania od przewoźnika. Zgodnie z art. 75 Prawa przewozowego:
- Dochodzenie roszczeń w postępowaniu sądowym na podstawie ustawy lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przysługuje uprawnionemu po bezskutecznym wyczerpaniu drogi reklamacji (…).
- Reklamacje lub wezwanie do zapłaty uważa się za bezskuteczne, jeżeli dłużnik nie zapłacił dochodzonych należności w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia reklamacji lub wezwania do zapłaty.
Zgodnie z art. 65 Prawa przewozowego
1. Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki.
Podobnie kwestia jest uregulowana w Prawie pocztowym w stosunku do przesyłek pocztowych (art. 62):
- Prawo dochodzenia roszczeń określonych w ustawie w zakresie niewykonania lub nienależytego wykonania usługi powszechnej w postępowaniu sądowym, w postępowaniu mediacyjnym lub w postępowaniu przed stałym polubownym sądem konsumenckim, przysługuje nadawcy albo adresatowi po wyczerpaniu drogi postępowania reklamacyjnego.
- Drogę postępowania reklamacyjnego uważa się za wyczerpaną w przypadku odmowy uznania reklamacji przez operatora albo niezapłacenia dochodzonej należności w terminie 90 dni od dnia wniesienia reklamacji.
Jak zabezpieczyć się przed opisaną sytuacją
Jak opisujemy wyżej, sprzedawca odpowiada wobec konsumenta za błędy przewoźnika. Aby zapobiec błędnym doręczeniom należy wymagać od przewoźników, aby dostarczali przesyłki w prawidłowy sposób. Zupełnie podstawowym wymogiem jest wydanie przesyłki tylko w przypadku czytelnego podpisania się przez odbiorcę na potwierdzeniu odbioru lub liście przewozowym. Warto również przeanalizować umowy, które podpisujemy z kurierami pod kątem tego, jak opisują procedurę wydania przesyłki adresatowi. Niedopuszczalne jest pozostawianie przesyłki sąsiadom. Warto również negocjować umowy, a także dowiadywać się jaką opinię mają określeni przewoźnicy w zakresie dokonywania doręczeń. Pamiętajmy, że w stosunku do kupującego będącego przedsiębiorcą, odpowiedzialność sprzedawcy kończy się z chwilą wydania przesyłki przewoźnikowi. Jednak w sprzedaży konsumenckiej, sprzedawca odpowiada również za jakość dostarczenia produktu.
Podsumowanie
Omawiane orzeczenie opiera się na regule odpowiedzialność sprzedawcy wobec konsumenta za dostarczenie mu zakupionego produktu w przypadku sprzedaży na odległość. Szczególnie istotne są wnioski dotyczące kwestii dowodowych, które można sformułować po analizie uzasadnienia tego wyroku. Pamiętajmy przede wszystkim, że to sprzedawca powinien być gotowy udowodnić, że produkt został dostarczony konsumentowi. W przeciwnym przypadku może odpowiadać wobec konsumenta za błędy przewoźnika. Z tego wynika, że warto wybierać rzetelnych przewoźników oraz w miarę możliwości negocjować warunki umów z nimi.
